Ustawa z dnia 15 lipca 2011r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2011r. Nr 174, poz. 1039 z późn. zm.) określa zasady wykonywania obowiązków zawodowych przez pielęgniarkę.

Art. 6 zawiera delegację ustawową dla Ministra właściwego do spraw zdrowia, do określenia, w drodze rozporządzenia, rodzaju i zakresu świadczeń, o których mowa w art.4 ust.1 pkt 4, udzielanych przez pielęgniarkę samodzielnie bez zlecenia lekarskiego, uwzględniając w szczególności; rodzaj świadczeń, do udzielania, których wymagane są dodatkowe kwalifikacje uzyskane w toku kształcenia podyplomowego, wraz z określeniem tych kwalifikacji, rodzaje materiałów pobieranych do celów diagnostycznych, wykaz badań diagnostycznych do przeprowadzania oraz wykaz leków, do podawania których samodzielnie bez zlecenia lekarskiego jest uprawniona pielęgniarka.

Aktualnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę samodzielnie bez zlecenia lekarskiego zostało wydane w dniu 28 lutego 2017r. (Dz. U. z 2017r., poz. 497).

Przedmiotowe rozporządzenie w § 2 wskazuje, że pielęgniarka jest uprawniona do wykonywania samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, zgodnie z posiadaną wiedzą i umiejętnościami nabytymi po ukończeniu szkoły pielęgniarskiej, z uwzględnieniem § 3.

W standardach kształcenia na kierunku pielęgniarstwo na poziomie studiów pierwszego stopnia zawarte są i kształtowane podczas ćwiczeń w salach umiejętności pielęgniarskich, umiejętności zawodowe, pośród których nie znajduje się umiejętność usuwania szwów z rany. Wobec tego nie jest nabywana w toku kształcenia umiejętność usuwania szwów z rany.

Kurs specjalistyczny, będący formą kształcenia podyplomowego, ma na celu uzyskanie przez pielęgniarkę wiedzy i umiejętności do wykonywania określonych czynności zawodowych przy udzielaniu świadczeń. W wyniku realizacji programu kształcenia kursu specjalistycznego „Leczenie ran” w wykazie świadczeń zdrowotnych, do których jest uprawniona pielęgniarka po ukończeniu tego kursu w pkt 6 znajduje się „zdjęcie szwów z rany”. Podobnie, ukończenie specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego w wykazie świadczeń zdrowotnych, do których jest uprawniona pielęgniarka po ukończeniu tej specjalizacji w pkt 42 znajduje się „zdjęcie szwów z rany”.

Ustawa z dnia 15 lipca 2011r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2011r. Nr 174, poz. 1039 z późn. zm.), w art. 12 ust.2 zawiera zapis „pielęgniarka może odmówić wykonania zlecenia lekarskiego oraz innego świadczenia zdrowotnego, niezgodnego z jej sumieniem lub z zakresem posiadanych kwalifikacji, podając niezwłocznie przyczynę odmowy na piśmie przełożonemu lub osobie zlecającej”. Pielęgniarka, która nie nabyła umiejętności usuwania szwów może skorzystać z wyżej wymienionego zapisu. Wobec powyższego, pielęgniarka, która zamierza zdejmować szwy z rany powinna mieć ukończony kurs specjalistyczny z zakresu leczenia ran lub specjalizację w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego.

Konsultant wojewódzki w dziedzinie pielęgniarstwa

Województwo śląskie

mgr piel. Danuta Sternal

List otwarty Czy warto certyfikować szkoły rodzenia? Pani Leokadii Jędrzejewskiej, Konsultanta Krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologicznego i położniczego oraz Pani dr hab. Grażyny Iwanowicz-Palus, Pełnomocnika PTP ds. rozwoju naukowego, publikacji i konferencji oraz szkoleń. 

Szanowni Państwo,

szkoły rodzenia powstały z potrzeby złagodzenia bólu porodowego, który powodowany ogólnym napięciem organizmu – zarówno fizycznym, jak i psychicznym, ma swoje podłoże w lęku kobiet przed tym wyzwaniem. Założenie, że to edukacja oraz dostarczanie kobiecie niezbędnej wiedzy na temat nieznanego obszaru jej życia ma przyczynić się do zmniejszenia jej dolegliwości bólowych w czasie porodu jest słuszne i do dzisiaj przyświeca programom wielu szkół rodzenia. Edukacja kobiet, ale także ich partnerów, w kwestii przebiegu samego porodu, jak również ciąży i połogu przyczynia się do poprawienia komfortu rodzącej, która mając świadomość tego, co się wydarzy, czym to jest spowodowane i do czego zmierza, znacznie lepiej znosi cierpienie fizyczne, które w wielu wymiarach nabiera dla niej nowego sensu. (...)                                                   

Pełna treść listu w załączniku:

Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Z 2011 r. Nr 174, poz. 1039 z późn. zm.) w art. 6 zawiera delegację ustawową dla Ministra właściwego do spraw zdrowia, do określenia, w drodze rozporządzenia, rodzaju i zakresu świadczeń, o których mowa w art.4 ust. 1 pkt 4, udzielanych przez pielęgniarkę samodzielnie bez zlecenia lekarskiego, uwzględniając w szczególności; rodzaj świadczeń, do udzielania których wymagane są dodatkowe kwalifikacje uzyskane w toku kształcenia podyplomowego, wraz z określeniem tych kwalifikacji, rodzaje materiałów pobieranych do celów diagnostycznych, wykaz badań diagnostycznych do przeprowadzania oraz wykaz leków, do podawania których samodzielnie bez zlecenia lekarskiego jest uprawniona pielęgniarka.

Aktualnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę samodzielnie bez zlecenia lekarskiego zostało wydane w dniu 07 listopada 2007r. po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych oraz Naczelnej Rady Lekarskiej (Dz. U. z 2007r. Nr 210, poz. 1540) w oparciu o ustawę z dnia 5 lipca 1996r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2009r. Nr 151, poz. 1217).

Przedmiotowe rozporządzenie w § 1 ust. 1 pkt 3 lit. e wskazuje, że pielęgniarka jest uprawniona do wykonywania samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego świadczeń leczniczych obejmujących zakładanie cewnika do pęcherza moczowego i usuwanie założonego cewnika. Przepis ten nie ogranicza pielęgniarki wyłącznie do pacjenta płci żeńskiej, co oznacza, iż dotyczy on również mężczyzn.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 października 2005r. w zakresie zadań lekarza, pielęgniarki położnej podstawowej opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 214, poz. 1816) w części II załącznika nr 2 „Zakres zadań pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej" - część A pkt 6 ppkt 4 wskazuje wyłącznie cewnikowanie pęcherza u kobiet. W dalszej części III tegoż załącznika, treść zapisu stanowi, że przepisy załącznika nie naruszają praw i obowiązków pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej do realizowania zadań i stosowania procedur wynikających z odrębnych przepisów.

Według zasady prawnej, stanowiącej, że przepisy szczególne należy stosować w pierwszej kolejności, ma tu zastosowanie rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę samodzielnie bez zlecenia lekarskiego zostało wydane w dniu 07 listopada 2007r. (Dz. U. z 2007r. Nr 210, poz. 1540). Ograniczenie przez rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 października 2005r. w zakresie zadań lekarza, pielęgniarki położnej podstawowej opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 214, poz. 1816) zakresu zadań pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej w zakresie cewnikowania wyłącznie kobiet nie stoi w sprzeczności z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 2007r., ze względu na wyżej cytowany zapis części III załącznika 2.

W programach kształcenia na kierunku pielęgniarstwo na poziomie studiów pierwszego stopnia zawarte są i kształtowane podczas ćwiczeń w salach umiejętności pielęgniarskich, świadczenia polegające na cewnikowaniu zarówno kobiety, jak i mężczyzny. Student nabywa w toku kształcenia umiejętności cewnikowania obu płci. Uczelnie, prowadzące kształcenie na kierunku pielęgniarstwo, jeśli tego nie realizują powinny wyposażyć studenta w umiejętność zakładania cewników do pęcherza moczowego również u mężczyzn.

Ustawa z dnia 15 lipca 201l r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 201 lr. Nr 174, poz. 1039 z późn. zm.), w art. 12 ust.2 zawiera zapis „pielęgniarka może odmówić wykonania zlecenia lekarskiego oraz innego świadczenia zdrowotnego, niezgodnego z jej sumieniem lub z zakresem posiadanych kwalifikacji, podając niezwłocznie przyczynę odmowy na piśmie przełożonemu lub osobie zlecającej". Pielęgniarka, która nie nabyła umiejętności zakładania cewnika do pęcherza moczowego mężczyznom może skorzystać z wyżej wymienionego zapisu, ale równocześnie powinna przejść przeszkolenie w tym zakresie w ramach szkolenia wewnątrzzakładowego, z uwzględnieniem przeciwwskazań do zakładania cewnika u mężczyzny.

Konsultant wojewódzki
w dziedzinie pielęgniarstwa
Województwo Śląskie

Danuta Sternal

Katowice, 23 października 2014r.

Zalecenie Konsultanta Krajowego w dz. pielęgniarstwa w sprawie realizacji przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 grudnia 2012 roku w sprawie sposobu ustalenia minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami

 
W związku z wejściem od 1 stycznia 2013 roku nowego rozporządzenia o sposobach ustalenia minimalnych norm zatrudnienia przywołanego powyżej oraz zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej normy zatrudnienia pielęgniarek i położnych ustala kierownik podmiotu leczniczego po zasięgnięciu opinii:

1. Przedstawicieli kierujących jednostkami i komórkami organizacyjnymi określonymi w regulaminie organizacyjnym.  
2. Przedstawicieli organów samorządu pielęgniarek i położnych oraz związków zawodowych pielęgniarek i położnych na terenie działania podmiotu.

Korzystając z tego ustawowego uprawnienia zaleca się powołanie w każdym podmiocie leczniczym zespołu pielęgniarek i położnych (najlepiej wspólnie z przedstawicielami samorządu i związków zawodowych), który dokona oceny ustalonych przez kierownika norm zatrudnienia. Ocena powinna obejmować obsady pielęgniarek i położnych na dyżurach dziennych i nocnych w wybranych oddziałach.
Podstawą do liczenia norm zatrudnienia stanowią kryteria oraz poszczególne kategorie opieki właściwe dla wybranych rodzajów działalności zamieszczone w załącznikach do rozporządzenia. Tzw. „kategoryzacja pacjentów" zamieszczona w tabelach umożliwia ocenę pacjentów w zakresie wskazanych kryteriów obejmujących między innymi: aktywność fizyczną, higienę, odżywianie, wydalanie. Tabele  te ułatwiają zakwalifikowanie pacjenta do odpowiedniej kategorii opieki w poszczególnych oddziałach szpitala. W przywołanym akcie prawnym brak jednak określenia czasu właściwego dla wykonania świadczeń pielęgniarskich bezpośrednich w stosunku do pacjentów  zakwalifikowanych odpowiednio do I, II lub III kategorii opieki. Mając świadomość ograniczeń wynikających z obowiązującego rozporządzenia oraz uwzględniając aktualny stan wiedzy w zakresie planowania obsad pielęgniarek i położnych w oddziałach szpitalnych  dotyczących uśrednienia czasów jakie należy przeznaczyć na wykonanie świadczeń pielęgniarskich bezpośrednich należy przy obliczeniach minimalnej normy zatrudnienia skorzystać z zaproponowanych czasów:  
 
1.  Dla oddziałów o profilu zachowawczym i zabiegowym  lub innej komórce organizacyjnej o tym profilu, w którym wykonywane są stacjonarne całodobowe świadczenia zdrowotne  należy zaopiniować pozytywnie zabezpieczenie opieki pielęgniarskiej, jeśli został przyjęty średni czas świadczeń pielęgniarskich bezpośrednich wynoszących odpowiednio do kategorii opieki (wymienionych w załączniku nr 1 obowiązującego rozporządzenia):

1. w przypadku I kategorii - 38 minut na dobę na pacjenta,
2. w przypadku II kategorii - 95 minut na dobę na pacjenta,
3. w przypadku III kategorii - 159 minut na dobę na pacjenta,  

Dopuszcza się zmniejszenie lub zwiększenie wskazanych czasów, w uzasadnionych przypadkach, które oceni
zespół opiniując od 5-10 %.

2.  Na oddziałach o profilu psychiatrycznym, lub innej komórce organizacyjnej o tym profilu, w którym wykonywane są stacjonarne całodobowe świadczenia zdrowotne należy opiniować pozytywnie zabezpieczenie opieki pielęgniarskiej, jeśli został przyjęty średni czas świadczeń pielęgniarskich bezpośrednich wynoszący odpowiednio do kategorii opieki (wymienionych w załączniku nr 2 obowiązującego rozporządzenia):

1. w przypadku I kategorii - 40 minut na dobę na pacjenta,
2. w przypadku II kategorii - 100 minut na dobę na pacjenta,
3. w przypadku III kategorii - 160 minut na dobę na pacjenta, Dopuszcza  się zmniejszenie lub zwiększenie wskazanych czasów, w uzasadnionych przypadkach, które oceni zespół opiniując od 5-10 %.

3.  Dla zespołu porodowego  lub innej komórki organizacyjnej o tym profilu, w którym wykonywane są stacjonarne świadczenia zdrowotne w  stosunku do rodzących silami natury,  należy zaopiniować pozytywnie zabezpieczenie opieki położnych, jeśli został przyjęty średni czas świadczeń bezpośrednich wykonywanych przez położne wynoszący odpowiednio do kategorii opieki ( wymienionych w załączniku nr 3 obowiązującego rozporządzenia):

1. w przypadku I kategorii - 137 minut na dobę na rodzącą siłami natury,
2. w przypadku II kategorii - 274 minut na dobę na rodzącą siłami natury,
3. w przypadku III kategorii - 328 minut na dobę na rodzącą siłami natury.  

Dopuszcza się zmniejszenie lub zwiększenie wskazanych czasów, w uzasadnionych przypadkach, które oceni
zespół opiniując od 5-10 %.

4. Dla zespołu porodowego  lub innej komórki organizacyjnej o tym profilu ciąży powikłanej lub innej komórce organizacyjnej o tym profilu, w stosunku do pacjentek zakwalifikowanych do cięcia cesarskiego,  należy zaopiniować pozytywnie  zabezpieczenie opieki położnych, jeśli został przyjęty średni czas świadczeń bezpośrednich wykonywanych przez położne wynoszący odpowiednio do  kategorii opieki (wymienionych w załączniku nr 4 obowiązującego rozporządzenia):

a) w przypadku II kategorii- 53 minuty na dobę na rodzącą,
 
d) w przypadku III kategorii-120 minut na dobę na rodzącą.

Dopuszcza się zmniejszenie lub zwiększenie wskazanych czasów, w uzasadnionych przypadkach, które oceni
zespół opiniując od 5-10 %.

5. Dla oddziału o profilu położniczo- ginekologicznego w systemie „matka z dzieckiem"  lub innej komórki organizacyjnej o tym profilu,  należy zaopiniować pozytywnie  zabezpieczenie opieki położnych, jeśli został przyjęty średni czas świadczeń bezpośrednich wykonywanych przez położne wynoszący odpowiednio do kategorii opieki (wymienionych w załączniku nr 5 obowiązującego rozporządzenia):

e) w przypadku I kategorii - 72 minuty na dobę na położnicę i noworodka,
f) w przypadku II kategorii - 100 minut na dobę na położnicę i noworodka,
g) w przypadku III kategorii - 98 minut na dobę na położnicę i noworodka.

Przy ocenie ustalonych przez kierownika jednostki normach zatrudnienia pielęgniarek i położnych należy również wziąć pod uwagę opinię pielęgniarki epidemiologicznej zatrudnionej w danym zakładzie. W przypadku wydania opinii negatywnej należy ją merytorycznie uzasadnić odnosząc do obowiązujących przepisów prawnych, zapewnienia pacjentom bezpiecznej opieki w danym oddziale szpitalnym i przesłać do organu założycielskiego i Ministerstwa Zdrowia.
 
 
Kraków, 14.03.2013r.
Dr hab. Maria Kózka
Konsultant Krajowy w dz. pielęgniarstwa